මේ ආකාරයෙන් නොයෙක් හේතූදාහරණ, ධර්ම කාරණාත් නීති පුස්තකයන්ගේ නීති රෙගුලාසිත් ගෙන හැර පෑ දීර්ඝ කර්ණ, ජරද්ගව සමඟ සමඟි සන්ධානයකට මුල පිරීය. උගත් බුද්ධිමත් ශිෂ්‍යයෙකු ලැබිණැයි සතුටට පත් ගිජුලිහිණියා දීර්ඝ කර්ණට සුවසේ වසන්නට තම රුක් බිලයේම කොටසක් වෙන් කළේ ය. සිය සැලසුම් නිසි පරිදි ඉටු වීමෙන් අමන්දානන්දයට පත් දීර්ඝ කර්ණ බළලා, ගසේ වසන කුරුළු පැටවුන් අල්ලාගෙන අවුත් ගස් බෙණයේම තබාගෙන කන්නට පටන් ගත්තේ ය. මේ හේතුවෙන් තම තමන්ගේ දරුවන් දිනපතා අඩු වෙන්න වීම නිසා මනස්තාපයට පත් කුරුළු කිරිල්ලියෝ ඊට හේතු සොයමින් ඔබිනොබ විපරම් කරන්නට පටන් ගත්හ. එන පොට හොඳ නැති බව වටහා ගත් බළල් දීර්ඝකර්ණ බිලයෙන් නික්මී පැදුරටත් නොකියා පලා ගියේය.
තව දුරටත් සිය දරුවන්ගේ ඉරණම ගැන සොයා බැලු කුරුළු දෙමාපියනට ජරද්ගවගේ බිලයෙහි තැන තැන විසිරී තිබුණ කුරුළු පිහාටු සහ තද ඇට කටු දැක ගන්නට ලැබිණි. ඒකාන්තයෙන්ම දරුවන් කා දමන ලද්දේ මහළු ජරද්ගවයා විසිනැයි තීන්දු කළ කුරුල්ලෝ සිය තියුණු හොටවලින් පහර දී එම ඝාතකයා මරා දැමූහ.
ඔන්න ඔය කාරණය නිසා තමා මං “අඥාත කුල ශීලස්‍ය” යන නොදත් කුල සිරිත් ඇත්තන් යන උපදේශ ඛණ්ඩය කියා සිටියේ. මෙම කතාව අසා සිටි මුවා සමඟ පැමිණි ක්ෂුද්‍රයා - නරියා කෝපයට පත්ව මෙසේ කීය.
“දැන් ලොකුවට අඥාතකුල ශීලයක් ගහනවා. හොඳා මගේ මිත්‍ර මුවා ශිවමණි පළමුවෙන්ම දුටු දා ඔබ හමුවට ආ දා ඔය අඥාත කුලය කොහෙද තිබුණේ. එහෙම නම් ශිවමණි සමඟත් ජීවත් වෙන්නේ සැක සංකාවෙන් අවිශ්වාසයෙන් ද? ඉදිරියටත් ඒ සැකය ගෙන යනව ද? ඔන්න ඔය වගේ අවස්ථාවලට ගැළපෙන මෙන්න මෙහෙම කතාවකුත් තියෙනවා,
කොතැනක හරි තැනක උගත් පණ්ඩිතයන් නැත්නම්, යම් තරමකට හෝ නුවණ ඇත්තත් උගතෙකු ලෙස සමාජය පිළිගන්නවා. ඒක හරියට තැනකට අවශ්‍යතාවයක් සඳහා හොයනවා ගහක්. අන්තිමේට ලැබුණේ එඬරු ගහක්. ඉතින් ගසක් නැති තැන එඬරුත් ගහක් වෙන්නේ නැද්ද? තවත් තියෙනවා මෙන්න අසාගන්න උගතුන්ගේ දර්ශන.
මෙයා මගේ කෙනෙක්, නෑයෙක්, හිතවතෙක්, අසල්වාසියෙක්, කියා බඩ බැඳ ගැනීමත්, මූ කොහේද, කාගෙද, පිටගමක, පිට පවුලක කියා දුරස් කිරීමත් ලාමක අදහස් ඇත්තන්ගේ ගතියක්. උතුම් ගති ගුණ ඇත්තන්ට මුළු ලෝකය ගැනම හිතන්නේ එකම පවුලක් ලෙස යි.
මේ මුවා යම් අයුරෙකින් මගේ මිත්‍රයකු නෑයෙකු වෙන්නේ නම්, ඔබත් මගේ මිත්‍රයෙකි, නෑයෙකි.”
මෙම තර්ක විතර්ක අසා සිටි මුවා - ශිවමණි මෙසේ කීය.
“මදෑ දෙයියනේ මේ සුළු ප්‍රශ්නයක් ගැන ඔය තරම් දිගට කතා කළා. තර්ක කරලා බෙදා ගන්ට තියෙන්නේ අහවල් වටලප්පමක් ද? අපි තුන්දෙනා එකට එක් වෙලා හිනා වෙන්න කතා කිය කියා නිදහසේ ඉමුකෝ. ඇයි මං මේ යෝජනාව ගෙනාවේ? මෙන්න මේ හන්දා,
කාටවත් කොයි යම්ම කෙනෙකුවත් මිත්‍රයෙකු නොවෙයි. ඒ වගේම කොයියම්ම කෙනෙකුවත් කාටවත් හතුරෙකු ද නොවේ. ලෝක ව්‍යවහාරය අනුව තමා මිතුරා සහ සතුරා කියා බෙදීම ඇති වී තිබෙන්නේ.”
කාක්කා - සුබුද්ධි මේ සියල්ල අසා සිට මෙසේ කීවා,
“හරි බොහෝමත්ම ස්තූතියි, මගේ විරෝධතාවය ඉල්ලා අස් කරගන්නවා. තමන්ගේ මැට්ටම් තම්මැට්ටම් කියලා කියනවනේ. දැන් නිදා ගනිමු. උදේම අවදිවෙලා තම තමන් කැමති කැමති පැතිවලට යාත්‍රා කරන්ට හොඳයි. කඩවර දෙයියන්ගේ පිහිටයි කියල හීන බලහල්ලා කියා නිදන්නට වනි.”
කාගෙවත් පපු කුහර තුළ තිබන දේවල් දැකගන්ට බැහැනේ. එහෙත් කල් ඉකුත්ව යද්දී සිදුවෙන වෙනස්කම්වලින් කුහරයේ නාඩගම් පෙනෙන්නට පටන් ගති. එහි පළමුවන ජවනිකාව ඇරඹුවේ සිවලා විසිනි.
